Od 6 września działa całodobowa, bezpłatna, ogólnopolska infolinia dla dzieci i młodzieży oraz ich opiekunów. Pod numerem telefonu 800 800 605 dzieci i młodzież, ale także rodzice, nauczyciele i pedagodzy będą mogli uzyskać profesjonalną pomoc doświadczonych psychologów, pedagogów i prawników.

Aby skorzystać z pomocy wystarczy zadzwonić na infolinię, gdzie profesjonalni konsultanci odpowiedzą na wszystkie pytania, doradzą, co można zrobić w danej sytuacji. Rozmówcy nie muszą się przedstawiać, mają zapewnioną dyskrecję i anonimowość.

Zachęcamy także do skorzystania z kontaktu mailowego pomagamy@1815.pl

Materiał opracowany przez Główny Inspektorat Sanitarny przy współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej

Warszawa, 7 października 2019 r.

Informacja na temat potencjalnych zagrożeń związanych ze stosowaniem elektronicznych papierosów.

Na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się nowe zagrożenia dla zdrowia publicznego, tzw. elektroniczne papierosy (e-papierosy). Są one postrzegane jako mniej szkodliwe, dlatego młodym ludziom wydają się szczególnie atrakcyjne.

E-papierosy oraz tytoń podgrzewany pozwalają ukryć nawyk palenia.
Tym samym eliminują istotny czynnik chroniący młodzież przed sięganiem
po papierosy, jakim jest strach przed wykryciem nałogu przez rodziców. Dlatego też w łatwy sposób otwierają furtkę do palenia papierosów w przyszłości.

Co to są e-papierosy?

 

E-papieros to inaczej elektroniczny system dostarczający nikotynę.

E-papierosy to urządzenia elektroniczne, które podgrzewają ciecz i wytwarzają aerozol lub mieszankę małych cząstek w powietrzu. Mają wiele kształtów i rozmiarów. Większość z nich ma baterię, element grzewczy i miejsce na tzw. liquid. Niektóre e-papierosy wyglądają jak zwykłe papierosy, cygara lub fajki.
Inne przypominają pamięć USB, długopis lub przedmioty codziennego użytku.

Papierosy elektroniczne funkcjonują pod różnymi nazwami: e-papierosy, e-fajki lub systemy dostarczania nikotyny (ENDS).

W skład e-liquidu wchodzą: glikol propylenowy i/lub gliceryna, woda lub etanol, nikotyna (od 0 do 20 mg/ml) oraz dodatki smakowo-zapachowe. Obecnie istnieje ponad 8 000 różnych rodzajów e-liquidu o owocowych bądź słodkich smakach (m.in.: czekolada, popcorn, guma balonowa, wanilia), które mają na celu zachęcić młode osoby do sięgnięcia po e-papierosa.

Korzystanie z e-papierosa jest czasem nazywane „wapowaniem” lub „JUULINGIEM”.

Jak działają e-papierosy?

 

E-papieros działa na zasadzie podgrzewania płynu (e-liquid) do temperatury około 200oC, tworząc przy tym aerozol, który jest wdychany przez użytkownika. Zwykle zawiera on nikotynę, aromaty i inne substancje chemiczne.

Użytkownicy wdychają aerozol z e-papierosów do płuc. Mogą go również wdychać osoby postronne, gdy użytkownik wydycha go w powietrze.

Warto zwrócić również uwagę na fakt, że urządzenia do palenia e-papierosów mogą być używane do dostarczania substancji psychoaktywnych.

Co znajduje się w aerozolu z e-papierosa?

 

Aerozol z e-papierosów jest szkodliwą „parą wodną”. Aerozol do e-papierosów, który użytkownicy wdychają, może zawierać szkodliwe substancje, w tym:

  • acetaldehyd,
  • formaldehyd,
  • akroleinę,
  • propanal,
  • nikotynę,
  • aceton,
  • o-metyl-benzaldehyd,
  • karcinogenne nitrozaminy.

Użycie e-papierosa powoduje emisję pyłu zawieszonego (PM2.5)
oraz najdrobniejszych cząstek (UFPs), których stężenie wzrasta w powietrzu otaczającym e-palacza.

Co to jest JUUL?

 

JUUL to forma e-papierosa – urządzenie do vapingu o systemie zamkniętym, które nie jest przeznaczone do napełniania. Inteligentny mechanizm podgrzewający w urządzeniach JUUL wytwarza aerozol. Został zaprojektowany tak, aby ograniczać spalanie. Akumulator urządzenia JUUL ładuje się przez stację dokującą USB.

Wszystkie e-papierosy JUUL mają wysoką zawartość nikotyny. Według producenta pojedyncza kapsułka JUUL zawiera tyle samo nikotyny, co paczka 20 zwykłych papierosów. Produkt jest dostępny tylko w wysokich stężeniach nikotyny, co może powodować u niektórych nastolatków szybki rozwój uzależnienia. JUUL używa płynnych wkładów nikotynowych zwanych „podami”, które są dostępne w smakach atrakcyjnych dla młodzieży.

Problem używania e-papierosów

 

W Polsce papierosy istnieją już od 13 lat, jednak ich prawdziwa ekspansja na naszym rynku nastąpiła w latach 2008-2009.W tym okresie powstało najwięcej firm handlującymi tymi produktami, a za tym nastąpił lawinowy wzrost liczby użytkowników papierosów elektronicznych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, iż właśnie w latach 2008-2012 w krajach Ameryki Płn., UE i Korei Płd. co najmniej dwukrotnie zwiększyła się liczba osób dorosłych używających tych produktów.

E-papierosy zyskały największą popularność wśród młodzieży. Przykładem
są Stany Zjednoczone, w których w 2011 roku e-papierosów używało 1,4% gimnazjalistów i 2,7% uczniów szkół średnich, a już rok później e-papierosy paliło odpowiednio 4,7% i 10% uczniów tych szkół. Innym przykładem może być Wielka Brytania. W 2013 roku 7% młodych mieszkańców tego kraju w wieku
11-18 lat zadeklarowało, iż przynajmniej raz w życiu korzystało z elektronicznych papierosów. W 2015 roku liczba ta wzrosła do 13%!

Polska negatywnie wyróżnia się na tle innych państw. Odsetek użytkowników elektronicznych papierosów jest bardzo wysoki, szczególnie w grupie nastolatków i młodych dorosłych. Coraz więcej uczniów przychodzi do szkoły
z elektronicznymi papierosami. Wielu z nich pali podczas przerw. Mimo, że szkoły wprowadzają regulaminy o zakazie używania e-papierosów, nie powoduje to spadku liczby użytkowników. Badania porównawcze przeprowadzone w 2011 roku i w 2014 roku wśród uczniów w wieku 15-19 lat wskazują, że liczba polskich nastolatków, którzy próbowali e-papierosa, wzrosła od 2011 roku sześciokrotnie. Nawet 30% uczniów w wieku od 15 do 19 lat regularnie pali elektroniczne papierosy, a 60% spróbowało ich co najmniej raz życiu.

Ponad połowa badanych (54,8%) uważała, że e-papierosy są dużo bezpieczniejsze niż zwykłe papierosy! Używanie e-papierosów jest traktowane przez młodzież jako mniej ryzykowne. Ponadto e-papierosy wyglądają atrakcyjnie, co osłabia negatywne przekonania na temat ich wpływu na zdrowie. Młodzież nie zdaje sobie sprawy, że e-papierosy tak samo uzależniają i tak samo negatywnie wpływają na zdrowie jak papierosy tradycyjne.

Jakie jest ryzyko zdrowotne związane z używaniem e-papierosów?

 

Istnieją dowody na to, że młodzi ludzie, którzy używają e-papierosów, mogą częściej palić papierosy w przyszłości. Istnieją udokumentowane przypadki zatruć płynem z e-papierosów wśród dzieci oraz osób dorosłych.

Układ narządów

Skutki zdrowotne wynikające z użycia
e-papierosa

Układ oddechowy

– podrażnienie górnych i dolnych dróg oddechowych (Vardavas et al., 2012),
– zapalenie oskrzeli, kaszel, zmiany rozedmowe w płucach (Scheffler et al., 2015; Grana et al., 2014).

Układ immunologiczny

– indukcja stanu zapalnego w drogach oddechowych (Scott et al., 2018),
– zmniejszenie wydajności układu odpornościowego (Sussan et al., 2015),
– zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia płuc (Miyashita et al., 2018).

Ośrodkowy
układ nerwowy

– zmiany behawioralne (Grana et al., 2014),
– upośledzenie pamięci (modele zwierzęce) (Farsalinos et al., 2014),
– skurcze mięśni i drżenie mięśni (Farsalinos et al., 2014).

Pozostałe układy

– podrażnienie oczu (Grana et al., 2014),
– kontaktowe zapalenie skóry i oparzenia (Hess et al., 2017),
– nudności i wymioty (Hess et al., 2017),
– podrażnienie błony śluzowej gardła i jamy ustnej (Jensen et al., 2015).

Co więcej, badania naukowe opublikowane w 2019 r. (Caporale et al., 2019) pokazują, że nawet beznikotynowe e-papierosy mogą być szkodliwe dla zdrowia, uszkadzając śródbłonek naczyń krwionośnych.

Najnowsze doniesienia medialne (z 23 sierpnia 2019 r.) donoszą o pierwszej śmierci dorosłego pacjenta związanej z ciężką chorobą układu oddechowego. Zgon jest wiązany z użyciem e-papierosów. Amerykańskie szpitale głośno mówią o coraz większej liczbie bardzo młodych osób palących e-papierosy, które trafiają do szpitali z problemami oddechowymi. Jedynym czynnikiem wspólnym w tych przypadkach jest używanie e-liquidów.

Co zrobić, aby uchronić dzieci przed używaniem e-papierosów?

 
  • Daj dobry przykład. Jeśli palisz, nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia.
  • Porozmawiaj ze swoim dzieckiem lub nastolatkiem o tym, dlaczego e-papierosy są dla nich szkodliwe. Nigdy nie jest za późno na pierwszy krok.
  • Poinformuj dziecko, jaki jest twój stosunek do wszystkich wyrobów tytoniowych. Wyraź zdecydowany sprzeciw dla stosowania takich produktów. Uzasadniaj, dlaczego nie są one bezpieczne.
  • Porozmawiaj z nauczycielami na temat egzekwowania zakazu palenia tytoniu na terenie szkoły oraz szkolnego programu zapobiegania paleniu tytoniu.
 
 
 

Profilaktyka przeciw wszawicy

Pierwsza pomoc

Szkoła czystych rąk

Bezpieczna droga do szkoły KOD: 5 kroków

Noś odblaski

Czynniki chroniące w profilaktyce zachowań ryzykownych u dzieci i młodzieży. 

 

Zachowania ryzykowne podejmowane przez młodzież to takie, które stanowią bezpośrednie lub w dłuższej perspektywie zagrożenie dla zdrowia. Są to miedzy innymi: palenie tytoniu, picie alkoholu, upijanie się, zażywanie innych substancji psychoaktywnych, wczesna inicjacja seksualna, przemoc rówieśnicza, zagrożenia behawioralne związane z nadmiernym korzystaniem z telefonu, graniem w gry komputerowe, hazardem, niekontrolowanym objadaniem się, czy zakupami. 

W największym skrócie: czynniki ryzyka zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań ryzykownych a czynniki chroniące zmniejszają to prawdopodobieństwo i zabezpieczają przed nimi. To cechy, sytuacje lub warunki życia, które zwiększają odporność osoby na działanie czynników ryzyka.

W literaturze istnieje kilka podziałów czynników chroniących. Dość przejrzysty wydaje się schemat pogrupowania tych czynników na cztery kategorie:

  1. Cechy indywidualne (tzw. atuty). Możemy je podzielić na dwie grupy. Predyspozycje biologiczne, czyli dobre funkcjonowanie intelektualne, uzdolnienia i stan zdrowia fizycznego oraz psychicznego. Do drugiej grupy zaliczymy te predyspozycje, które powstały na drodze edukacji, wychowania i własnych przemyśleń. Znajdą się tu wszelkie zdolności społeczne, umiejętność radzenia sobie z emocjami, ale także takie cechy jak: poczucie odpowiedzialności, spójności, czyli wierności własnym przekonaniom. Istotną rolę odgrywa tu również pozytywny obraz własnej osoby, poczucie sensu życia, optymizm i poczucie humoru.
  2. Cechy rodziny. Dla młodego człowieka bardzo ważna jest rodzina dająca mu siłę i wsparcie, zapewniająca miłość i opiekę, zaspokająca jego podstawowe potrzeby. Istotne jest również zaangażowanie rodziców w naukę i życie szkolne dziecka, wspieranie dobrych relacji z rodzeństwem i rówieśnikami. Nie możemy zapomnieć tutaj o relacjach w rodzinie, zarówno między dzieckiem a rodzicami, jak i samymi rodzicami (umiejętność rozwiązywania konfliktów, rzadko występujące kłótnie).
  3. Cechy społeczności lokalnej.Znajdzie się tutaj mieszkanie w spokojnej i bezpiecznej dzielnicy, obecność troskliwego sąsiedztwa. Najbliższe otoczenie może być też miejscem, gdzie młody człowiek będzie rozwijał swoje zainteresowania (ośrodki kultury, kluby sportowe) ale także wypełniał role społeczne, świadczył pomoc innym. W zamian zostanie doceniony i wzmocniony. Niebagatelną rolę w tej grupie czynników chroniących odgrywa szkoła – dobre relacje z nauczycielami, otrzymywanie od nich wsparcia i opieki. Ważną rzeczą jest też reagowanie na zachowania ryzykowne oraz zachęcanie uczniów do zwracania się ze swoimi problemami do nauczycieli. Szkoła to również środowisko rówieśnicze a to oznacza dbanie o pozytywne relacje miedzy uczniami, kształtowanie umiejętności społecznych. To tutaj młodzież z grup o podwyższonym ryzyku może otrzymać dodatkowe wsparcie.
  4. Cechy polityki i kultury społeczeństwa rozumiane jako dostęp do służb społecznychi ochrony zdrowia, niski poziom społecznej akceptacji przemocy i dyskryminacji, obecność kampanii społecznych i zajęć profilaktycznych.

Wiadomo nie od dziś, że dzieci i młodzież lepiej rozwijają się w warunkach im sprzyjających. Co mogą zrobić rodzice by wesprzeć swoje dziecko w rozwijaniu umiejętności „omijania zagrożeń”?

  1. Akceptuj swoje dziecko. Dzięki temu będzie budowało zaufanie do siebie i swoich możliwości. Nawet, jeśli poniesie ono porażkę, łatwiej mu będzie zmotywować się do podejmowania wysiłku i starań. Zachęcaj dziecko do wyrażania swoich uczuć i traktuj je z należytą uwagą i szacunkiem. Młody człowiek ma prawo odczuwać niepokój czy złość. Akceptuj te emocje.Powiedz: „rozumiem”, „to musiało być trudne dla ciebie”. Nazwij te uczucia: „wygląda na to, że jesteś wściekły”, „wytrąciło cię to z równowagi”. To naprawdę pomaga.
  2. Stosuj wzmacniające i korygujące informacje zwrotne. Dzięki tym informacjom dziecko poznaje swoje mocne i słabe strony. To pomaga w budowaniu właściwego obrazu samego siebie. Słabsze strony zaakceptujemy łatwiej, gdy mamy świadomość tych mocniejszych. Chwal za konkretną rzecz, za włożony wysiłek i upór. Nie oceniaj ogólnie i nie chwal za wszystko – gdy coś zrobione byle jak jest pochwalone może zniechęcić dalszej pracy. Warto podzielić się też swoim uczuciem: „jestem pod wrażeniem, jak dokładnie posprzątałeś pokój”, „jestem dumny, że pomogłaś koledze”. Jeśli natomiast czegoś nie aprobujemy, możemy zastosować ten sam schemat: „nie podoba mi się, że w twoim pokoju jest taki bałagan”, „jestem zdenerwowana, gdy spóźniasz się do domu”. Przedstawmy swe oczekiwania i jasno je wyraźmy: „zależy mi na tym, abyś pozbierał rzeczy z podłogi”, „oczekuję, że następnym razem przyjdziesz punktualnie”.
  3. Zachęcaj do samodzielności. Często rodzice rozwiązują problemy za dziecko w sytuacji,
    w której mogłoby sobie samo z nim poradzić. Pozwól mu dokonać wyboru (na miarę jego możliwości), okaż szacunek i zainteresowanie dla jego zmagań, zachęć, by skorzystało
    z cudzych doświadczeń. Wiele problemów dziecko będzie musiało samo rozwiązać lub sobie
    z nimi poradzić, np. przeżyć trudne chwile, przeżyć trudne uczucia. Rodzic może mu wtedy towarzyszyć i wspierać go poprzez uważne słuchanie, okazywanie mu zrozumienia, dawanie wsparcia.

Na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji można pobrać bezpłatną publikację Poradnika dla rodziców: Jak kochać i wymagać.

https://www.ore.edu.pl/2015/04/wychowanie-3/

 

Bibliografia:

Adele Faber, Elaine Mazlish: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzina, Poznań 1997.

Anna Dzielska: Zachowania ryzykowne. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017

AgnieszkaJaros, Rafał Jaros: Czynniki ryzyka i czynniki chroniące związane z zachowaniami problemowymi – przegląd badań przeprowadzonych w Polsce.Uniwersytet Łódzki, Instytut Nauk  Społeczno-Ekonomicznych w Łodzi

Kinga Sochocka, Karolina Van LaereJak chronić dziecko przed nałogowymi zachowaniami. Fundacja Poza Schematami.

www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/zachowania-szkodliwe-mlodziezy-i-mlodych-doroslych-czynniki-ryzyka-i-czynniki-chroniace/